İşçinin Yıllık Ücretli İzin Hakkı Ve Detayları

İşçi, işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmışsa yıllık ücretli izin hakkını kazanmış olur.

Kıdem tazminatında, 1 yıl 8 ay çalışmışsa işçi bu sürelerin tamamı üzerinden hesap yapılıp ona göre ilerleme kaydedilir. Burada farklı olarak hep birer yıllık dilimler halinde gidiş söz konusudur. Örneğin, 3 yıl 8 ay çalışan işçi sadece 3 defa yıllık izne hak kazanır. Eğer 4 ay daha çalışmazsa 8 aylık süre yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.

Yıllık ücretli izin alacağı tam 1 yıl dolduktan sonra hak kazanılan bir hak olup, tam yıl üzerinden hesaplanmalıdır. Yıllık ücretli iznin oransal hesaplanması gibi bir yasal düzenleme ya da bu şekilde hesaplanması yönünde bir Yargıtay uygulaması yoktur.Yıllık ücretli izne hak kazanmakla yıllık ücretli izni kullanmak başkadır.

Yıllık iznin ne zaman kullanılacağını belirlemek işverene aittir. Örneğin, bir işçi Mayıs ayı için izin kullanacağını söyleyip işverenden onay almazsa ve işe gitmezse işveren bakımından İş Kanunu m. 25/II uyarınca fesih hakkı doğar.

Aşağıdaki süreler yıllık ücretli izin hakkının hesabında işçi için çalışılmış gibi sayılır:

1. İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler.
2. Kadın işçilerin doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler.
3. İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler.
4. Çalışmakta olduğu işyerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın on beş günü.
5. Madenlerde, taş ocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler.
6. İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler.
7. İşçinin işinde ve her an iş görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler.
8. İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler.
9. Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler.
10. Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler.
11. Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri.
12. Röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinler.
13. İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılması sebebiyle işlerine devam edemedikleri günler.
14. İşçinin evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün.
15. İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on gün.
16. İşveren tarafından verilen diğer izinler.
17. İşçiye verilmiş bulunan yıllık ücretli izin süresi.

Ücretsiz izin çalışılmış gibi sayılan sürelere dâhil değildir. Yukarıda sayılanlar arasında ücretsiz izin yoktur. Örneğin 9 ay çalışan işçi yıllık iznini doldurmaya 3 ay varken ücretsiz izin almış olsun. İşçinin yıllık izne hak kazanabilmesi için işe döndüğü zaman 3 ay daha çalışması gerekecektir.

Yıllık Ücretli İzne Hak Kazanabilmek İçin İşverenin Aynı İşyerine Mi Çalışmak Gerekir?

Yıllık ücretli izine hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek göz önüne alınır.

Yargıtay’a göre İşyerinde Aralıklı Olarak Çalışmak Da Yıllı İzinde Dikkate Alınır:“Yıllık izin ücretine esas kıdemin belirlenmesinde aralıklı çalışmada tasfiye söz konusu olmayacağından davacının izne esas kıdeminin iki dönem çalışmasının toplanarak belirlenmesinde yasaya aykırılık yoktur.” (Yargıtay Kararı - 9. HD., E. 2015/18282 K. 2017/22167 T. 29.12.2017.)

Yargıtay’a göre İşçinin Önceki Döneminin Kıdem Tazminatı Verilerek Sona Erdirilmiş Olmasının Yıllık İzin Süresinin Hesabında Bir Önemi Yoktur:

“Önceki çalışma döneminde izin kullandırılmak veya fesihte karşılığı ödenmek suretiyle tasfiye edilmeyen çalışma süreleri de aynı işverenin bir ya da değişik işyerlerindeki çalışmalara eklenir. İşçinin aralıklı olarak aynı işverene ait işyerinde çalışması halinde önceki dönemin kıdem tazminatı ödenerek feshedilmiş olması, izin yönünden sürelerin birleştirilmesine engel oluşturmaz. Yine, önceki çalışılan sürede bir yılı doldurmadığı için izne hak kazanılmayan arta kalan süreler de, işçinin aynı işverene ait işyeri ya da işyerlerindeki sonraki çalışmalarına eklenerek yıllık izin hakkı belirlenir. Yıllık izin, özde bir dinlenme hakkı olup, aralıklı çalışmalarda önceki dönem zamanaşımına uğramaz.” (Yargıtay Kararı - 9. HD., E. 2007/38515 K. 2009/10133 T. 09.04.2009)

Yıllık ücretli izin, bir dinlendirme iznidir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. İşveren kullandırmakla, işçi de kullanmakla yükümlüdür.

Yıllık iznin yanması diye de bir kavram yoktur (İşveren, “işçi kullanmadı” diyemez). 

İşçi hesaplanacak her hizmet yılına karşılık, yıllık iznini gelecek hizmet yılı içinde kullanır.

İşçi, bir sonraki izin hakkını, izni kullandığı tarihten itibaren değil, işe başladığı tarihten itibaren 1 yıllık süreyi esas alarak kazanır.

Örneğin, işçi, 01.01.2017’de işe başladı. Bu halde 01.01.2018’de yıllık izne hak kazandı ama yıllık iznini 01.09.2018’de kullandı. İşçi bu halde 01.09.2019’da değil 01.01.2019’da yine yıllık izne hak kazanır.

İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;

1. 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dâhil) olanlara 14 günden,
2. 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden,
3. 15 yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden, az olamaz.

Madenlerde ve Yer Altında Çalışan İşçilerin Yıllı Ücretli İzin Süresi

Madenlerde ve yer altında çalışan İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;

1. 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dâhil) olanlara 18 günden,
2. 5 yıldan fazla on beş yıldan az olanlara 24 günden,
3. 15 yıl (dâhil) ve daha fazla olanlara 30 günden, az olamaz.

Çalışan işçinin yaşına göre yıllık ücretli izin süresi değişir. 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz

Yıllık ücretli izinin hesaplanmasında tatiller dâhil değildir. Yukarıdaki günler iş günüdür. Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz.

İş Hukukunda hafta 6 gün üzerinden (hafta tatili çıkınca) hesaplandığı için ve izin sürelerinde iş günleri hesap edildiği için 14 gün izin kullanacak kişi, aslında 16 gün tatil yapmalıdır.

Bankalarda çalışanlar bizim için hafta 5 gün, dolayısıyla 7 gün izne çıktığımızda bizden neden 5 gün düşmüyor diyebilirler. Ancak onlar için hafta 5 gün olabilir ama iş hukukuna göre hafta 6 gün olarak hesaplanmaktadır. 

Yıllı İzin Süreleri Kanundan Daha Fazla Olabilir Mi?

Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir.

Yıllık Ücretli İznin İspatı

İşveren, yıllık izin kullandırıldığını yazılı delille ispatlamak zorundadır. Aynı zamanda işveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır.

Yıllı Ücretli İzin Hakkının Kullanılması

Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. Bu iznin yukarıda gösterilen süreler içinde işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi zorunludur. Ancak, öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde kullanılabilir. İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.

Yargıtay, bölünme sınırını, taraflar anlaşarak örneğin 3, 5 gün gibi kullanırsa, yıllık izni kullanmamış saymıyor. İhtiyaca binaen böyle kararlar veriyor. Ancak idari para cezası yine söz konusu olacaktır. Çünkü Kanuna aykırı bir bölme söz konusudur.

İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır. Bu ücret, işçinin izne çıkmadan önceki temel ücretidir.

Günlük, haftalık veya aylık olarak belirli bir ücrete dayanmayıp da akort, komisyon ücreti, kâra katılma ve yüzde usulü ücret gibi belirli olmayan süre ve tutar üzerinden ücret alan işçinin izin süresi için verilecek ücret, son bir yıllık süre içinde kazandığı ücretin fiili olarak çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama üzerinden hesaplanır. 

Ancak, son bir yıl içinde işçi ücretine zam yapıldığı takdirde, izin ücreti işçinin izine çıktığı ayın başı ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan ücretin aynı süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır.

Yüzde usulünün uygulandığı yerlerde bu ücret, yüzdelerden toplanan para dışında işveren tarafından ödenir. 

Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir.

İşçinin yıllık izinde başka bir işte çalışma yasağı vardır. Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.

İşçinin yıllık ücretli izin süresi için ödenecek ücretler üzerinden iş kazaları ile meslek hastalıkları primleri hariç, diğer sigorta primlerinin işçi ve işverenler yönünden ödenmesi devam eder.

Yıllık İzin bir dinlenme iznidir. Bu izin, işçi isterse bile paraya çevrilmesi diye bir kavram söz konusu değildir. Ancak, sözleşme herhangi bir sebeple sona erdiğinde, yıllık izni kullanma gibi bir imkân ortadan kalkınca yıllık izin paraya dönüşür. İşçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, kendisine veya hak sahiplerine ödenir.

İşçinin paraya dönüşmüş olan yıllık izin alacağını hesaplarken yıllık izne hak kazanıp da kullanmadığı tarihteki ücreti değil, son ücreti esas alınır.

İşçi, yıllık izin alacağını sözleşmenin sona erme tarihinden itibaren 5 yıl içinde isteyebilir. Sözleşmenin sona erme tarihinden itibaren süre başlayınca bunun sonucu olarak da geriye doğru kullanılmayan bütün süreleri isteyebilmek de mümkündür. 

Yıllık izin, para alacağına sözleşme sona erdiğinde dönüşür. 5 yıl geçtikten sonra alacak zamanaşımına uğrar. Bu nedenle vakit kaybetmeden avukata danışmak da fayda vardır.

Burada fazla çalışmadan farklı bir zamanaşımı mantığı vardır. Çünkü fazla çalışmada alacağın o ayın sonunda doğduğu için zamanaşımı da o zaman başlıyor.

Yıllık iznin “yanması” ancak 5 yıl sonra olur. Onun dışında bir “yanma” olmaz.