Araç Durdurma Kontrol Ve Arama Uygulamaları

Polis, asayişi amme, şahıs, tasarruf emniyetini ve mesken masuniyetini korur. Halkın ırz, can ve malını muhafaza ve ammenin istirahatini temin eder. Bu amaçlar doğrultusunda polisin kişileri ve araçları durdurup kimlik sorma yetkisi bulunmaktadır. 

Bir suçun işlenmiş olabileceği şüphesi üzerine bu suçun aydınlatılabilmesi ve failin yakalanabilmesi amacıyla yapılan durdurma koruma tedbiridir. Kişilerin geçici olarak durdurulması bir yakalama değildir. Bir kişin durdurulması, yakalama sayılabilmesi için kişinin fiilen denetim altına alınması gerekir. Yakalama için suç şüphesi aranırken durma işlemi için suç şüphesi şart değildir.

• Bir suç veya kabahatin işlenmesini önlemek,
• Suç, işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etmek,
• Hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etmek,
• Kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya malvarlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek.

Kişilerin veya araçların durdurulması için belirtilen nedenlerden en az birinin varlığının bulunması zorunludur. Bu belirtilen nedenler sınırlıdır.

Polisin durdurma yetkisini kullanabilmesi için makul bir sebebin bulunması yani makul şüphenin olması gerekir. Polis, tecrübesine dayanarak, izlediği davranışlarından o kişinin bir suç işleyeceği veya işlediği hususunda kanaat elde eder veya kişinin silahlı olduğu halen tehlike yarattığı kanaatine varırsa kişi durdurulabilir.

Kolluğun kişi veya araçları durdurması için herhangi bir hakim kararına gerek yoktur. Polisin içinde bulunduğu durumu değerlendirerek, aklına ve mantığına göre makul şüphe duyması halinde herhangi bir karar almasına gerek olmaksızın bu yetkisini kendiliğinden kullanabilir.

Somut emarelerle desteklenen şüphe bulunmadan, süreklilik arz edecek, fiili durum ve keyfilik oluşturacak şekilde durdurma ve kontrol işlemi yapılamaz. Örneğin belirli bir yerden geçen herkesin durdurulması, geçici kontrol noktası oluşturulması ve oradan geçen herkesin aranması gibi bir uygulama yapılamaz ancak örneğin bir suça ilişkin araç ihbarı varsa, ihbarda ki araç rengi modeli ve tipine uygun araçların durdurulması için geçici kontrol noktaları kurulabilinir.

Polislerce kimlik sorma yetkisi önleme amaçlı veya adli görev çerçevesinde kullanılır. Eğer kimlik sorma, suç işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini ya da hakkında yakalama emri veya zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etmek amacıyla yapılması halinde ise bu polisin adli bir görevi ve yetkisidir.

Polis, durdurduğu kişiye durdurma sebebini bildirir ve durdurma sebebine ilişkin sorular sorabilir; kimliğini veya bulundurulması gerekli diğer belgelerin ibraz edilmesini isteyebilir. Kolluk görevlisi, sebebin oluşmasına veya şüpheye yol açan davranışları hakkında, durdurulan kişiye sorular yöneltebilir. Kişi bu sorulara cevap vermekle yükümlü değildir. 

Durdurulan kişinin makul olmayan hayatın akışına aykırı olan açıklamalarından şüphelenen kolluk güçleri koruma tedbirlerine başvurmak amacıyla ön bir araştırma yapmak amacıyla bir süre kişiyi bekletebilir. Aksi halde durdurma yetkisinin kullanılmasına neden olan şüphe, yapılan açıklama ile ortadan kalkarsa, kişinin gitmesine engel olunmaz. Durdurma süresi, durdurma sebebine esas teşkil eden işlemin gerçekleştirilmesi için zorunlu olan süreden fazla olamaz. Durdurma sebebinin ortadan kalkması halinde kişilerin ve araçların ayrılmalarına izin verilir.

Kolluk güçleri, durdurdukları kişilerin üzerinde veya araçlarında kaba üst araması ve aracın görünen yerlerine bakabilir. Ancak bu amaçla kişinin üzerinde ki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemez. 

Tüm bunların yanı sıra kimlik sorma sırasında, kimliği sorulan kişinin kimlik bilgileri kayıt alınamaz yani kişi kimlik tespit işlemine maruz bırakılamaz. Durdurma ve kontrol işlemleri günün her saatinde yapılabilir.

• Durdurulan kişi üzerinde ki giysiler çıkarılmaksızın kişinin cinsiyetinde bulunan görevli tarafından yoklama kaba üst araması kişiye en az sıkıntı verecek şekilde yapılır.
• Yapılan kontrolün konusu ve sebepleri kişiye açıklanır.
• Kişinin veya aracın durdurulması süresinin, makul olması ve kontrol için ayrılan süreyi aşmaması gerekir.
• Yapılan kontrol sonucu suça ilişkin iz, eser, emare ve delil elde edilirse kişi yakalanır.
• Uyuşturucunun kişinin herhangi bir yerinde gizlediği düşünülüyorsa daha geniş çaplı kontrol yapılabilir.
• Başka yere götürülerek kontrol yapılamaz. Kontrol, durdurmanın gerçekleştirildiği yer veya yakınında mümkün olduğunca kimsenin görmeyeceği tarzda yapılır.
• Kontrolden sonra talep halinde tutanak düzenlenir.